چطور با بررسی وضعیت شمع به وضعیت موتور پی ببریم؟

[بهداد]

چطور با بررسی وضعیت شمع به وضعیت موتور پی ببریم؟
همان‌طور که می‌دانیم شمع خودرو وسیله سوخت و ساز پیشرانه است و یک قطعه برقی در اتومبیل محسوب می‌شود. هر گونه ایراد در این قطعه می‌تواند باعث ضرر و زیان راننده شود، چرا که هم بنزین وارد شده به خوبی نمی‌سوزد و خودرو قدرت مناسبی ندارد و هم اینکه از روی نسوختن مخلوط سوخت و هوا، موتور و خودرو دچار لرزش شده و استهلاک قطعات بالا می‌روند. اما این وسیله یک نشانگر بسیار مناسب از نحوه عملکرد پیشرانه نیز هست؛ یعنی می‌توان با معاینه این قطعه به راحتی به سلامت و یا مشکلات پیشرانه پی برد.

1 - شنیدن صدای ضربه در موتور خودرو یا اصطلاحا حالت Knock به معنی این است که شمع برق مناسبی برای جرقه زدن ندارد. اگر به این شمع نگاه کنیم چینی آن شکسته است و پلاتین سر شمع نیز اندازه استاندارد خود را ندارد. این مشکل می‌تواند به خاطر استفاده از شمعی با بازه حرارتی نامناسب برای این پیشرانه باشد ( هر شمع باید مناسب با دمای کارکرد پیشرانه انتخاب شود که در کاتالوگ خودرو و شمع‌ها نوشته می‌شود ). از طرفی به خاطر زود جرقه زدن شمع‌ها یا اصطلاحا آوانس بودن موتور نیز ممکن است این اتفاق بیفتد.

2 - اگر شمع خودرو دارای رسوباتی در سر خود شده و چینی رنگ زرد پیدا کرده است، 2 دلیل می‌تواند داشته باشد؛ یا سوخت خودرو کیفیت مناسبی ندارد و دارای ترکیبات سربی است و یا اینکه مدت زیادی را با دور بالا رانندگی کرده اید. چنین شمعی را باید باز کرده و خوب تمیز کرد، هر چند که به خوبی قبل کار نخواهد کرد و بهترین راه حل‌، تعویض آن است.

3 - شمع دوده زده و سیاه شده، شایع‌ترین نوع شمع‌هاست. این حالت به خاطر این به وجود می‌آید که سوخت و ساز اصلا از نظر میزان نسبت هوا و بنزین، تنظیم نیست؛ یعنی ممکن است غلظت آن زیاد شده است که مصرف بالا نشانه آن است. پس به دنبال مشکل در ساسات خودرو ( چه حالت اتوماتیک در خودرو‌های انژکتوری و چه ساسات دستی در خودرو‌های کابراتوری) بروید. کثیف بودن فیلتر هوا نیز به معنی کم بودن نسبت هوا و سوخت است و می‌تواند این مشکل را پدید آورد.

4 - اگر با باز کردن شمع دیدیم که اصطلاحا سر آن گچه زده است و خاکستر سفیدی همه اجزای نوک آن را پوشانده، باید مستقیم به سراغ کیفیت سوخت برویم. این حالت زمانی پیش می‌آید که بنزین بدون سرب کیفیت خوبی نداشته و از مکمل نیز استفاده نکرده ایم و یا مکمل مورد استفاده کیفیت خوبی نداشته است. برای حل این مشکل باید شمع را تمیز کرد و یا در صورت امکان آن را تعویض و از مکمل‌های شناخته شده موجود در بازار استفاده کرد.

5 - روغن زدن سر شمع‌ها یا اصطلاحا چرب شدن آنها به معنی وقوع یک خرج بزرگ برای راننده است. هنگامی که موتور به روغن‌سوزی می‌افتد، روغن وارد اتاق محفظه احتراق می‌شود و از آنجایی که دمای سوختن بالا تری دارد، به همراه بنزین به خوبی نمی‌سوزد و مقداری از آن سر الکترود‌های شمع می‌نشیند. شمع در این حالت کاملا روغنی و سیاه است و جرقه به خوبی زده نمی‌شود. روغن سوزی موتور می‌تواند از دو عامل باشد؛ یکی اینکه آب‌بند‌های گیت سوپاپ فرسوده شده و روغن از آن عبور می‌کند و وارد سیلندر می‌شود و یا اینکه رینگ‌های روغنی پیستون معیوب شده‌اند که نمی‌توانند روغن را از جداره سیلندر به خوبی پاک کنند. در این حالت باید پیشرانه را سریع‌تر تعمیر اساسی کرد.

6 - اگر دیدیم الکترود میانی شمع خورده شده است و لبه‌های چینی دور آن سوختگی کمی دارد، یعنی اینکه عمر این شمع به پایان رسیده و باید زودتر تعویض شود. در این حالت به خاطر زیاد شدن فاصله الکترود و پلاتین شمع، جرقه ضعیف است و موتور قدرت مناسبی ندارد.

7 - گاهی اوقات با باز کردن شمع می‌بینیم که سر آن بنزینی است و ظاهرا عمل سوخت و ساز درون پیشرانه به خوبی صورت نمی‌گیرد. در این حالت موتور خودرو ریپ می‌زند و به خاطر خیس بودن سر شمع و جرقه نامناسب، پیشرانه به سختی روشن می‌شود. پس باید مشکل را در سیستم جرقه زنی پیدا کرد که لازم است به کنترل وایر‌ها و تنظیم بودن برق خودرو بپردازید. در صورتی که مشکلی پیدا نشد به سراغ سیستم تزریق سوخت خودرو بروید. ممکن است کاربراتور شما مصرف سوخت بالایی پیدا کرده و ساسات آن نامیزان شده و یا انژکتور خودرو دارای نشتی است و اصطلاحا سوزن‌ها گشاد شده اند که بنزین بیش از حد وارد موتور می‌شود.

8 - ممکن است دیده شود که سر شمع و پلاتین و الکترود میانی ذوب شده‌اند. این یعنی وجود گرمای بیش از حد قابل تحمل برای شمع خودرو. این گرمای زیاد می‌تواند علل زیادی داشته باشد مثل بد کار کردن سیستم خنک کاری خودرو که پیشرانه را به دمای مطلوب نمی‌رساند، برق دزدی وایر‌ها از هم که باعث می‌شود جرقه یک شمع بیش از حد زیاد شود، آوانس بودن بیش از حد پیشرانه و یا مصرف زیاد سوخت که باعث می‌شود تا مقداری از سوخت قبلی درون پیشرانه باقی بماند و انفجارهایی با شدت بیش از حد تحمل شمع درون سیلندر اتفاق بیفتد. برای حل این مشکل باید از شمع‌های مناسب استفاده کرد، وایر‌ها را از نظر برق دزدی چک کنید و به نشانه‌های مشکل درون سیستم خنک کاری مثل خرابی واشر سر سیلندر و ایراد در رادیاتور و... بپردازید.

9 - ممکن است بعد از معاینه شمع ببینیم که الکترود و پلاتین سر شمع دارای حالتی نافرم شده‌اند. در نتیجه این اتفاق جرقه نیز از بین می‌رود و یا بیش از حد ضعیف است. پس اگر مشکل قبل از بستن دیده نشده بود (‌ممکن است شمع قبل از بستن به خاطر ضربه خوردن دارای تغییر حالت شده باشد‌) هر چه سریع‌تر اقدام به تعویض شمع و استفاده از شمع‌های کوتاه‌تر کنید. شمع خودرو با پیستون برخورد کرده و احتمالا پیستون را نیز دچار شکستگی کرده است که با توجه به میزان آن، لرزش و صدای موتور نیز عوض می‌شود.