مروری بر عوارض و روشهای تغییر ارتفاع خودرو

[بهداد]

مروری بر عوارض و روشهای تغییر ارتفاع خودرو
طراحی‌های عجیب و زیبا، رنگ‌های مات و اغوا‌کننده، لاستیک‌های بزرگ و کوچک، انواع وسیله‌هایی که ‌روی خودرو‌ها بسته می‌شوند، سیستم‌های صوتی با صدای ویرانگر، تقویت پیشرانه‌ها، اگزوزها و... همگی در راستای فرو‌نشاندن تب هیجان، برتری و جلب توجه آدمی هستند که البته نه می‌توان آن را تایید کرد و نه محکوم! بالاخره خودرو در همه جای دنیا به وسیله‌ای مهم در زندگی بشر تبدیل شده ‌و برای بسیاری از عاشقان این ساخته بشر، کارکردی بالا‌تر از نامش پیدا کرده است. در این بین و در خلال کارهایی که ‌روی خودروها انجام می‌شود، تغییر در ارتفاع آن یک راه ساده، پر‌استقبال و مشترک در بین خودرو‌بازهای دنیاست. اما این تغییر دارای ابعاد مختلفی است که شامل محاسن و معایب این کار می‌شود.

پس نگاهی کوتاه و گذرا به روش‌های انجام این کار و نکات مثبت و منفی آن داریم.

ارتفاع‌بازی عملی است که در بین ماشین‌بازهای همه نقاط دنیا رواج دارد. اما این کار دارای چند بعد مهم است؛ ابعادی که می‌تواند ارتفاع بازی را لذت‌بخش، علمی و مفید کند و یا برعکس موجب کاهش سلامت قطعات و لذت رانندگی و وارد شدن هزینه‌های جانبی و تهدید‌های جانی شود. اما باید یکی از مهم‌ترین علل این کار را در کشورمان، نبود خودرو‌های روز دنیا و ارتفاع نادرست خودرو‌های داخلی در کنار سایز نامتعارف تایر‌های آنها بدانیم؛ ارتفاعی که از حالت استاندارد و مشابه نمونه خارجی خود بیشتر است و مهم‌ترین علت آن را نیز وجود دست‌انداز‌ها و چاله‌های مسیر عنوان می‌کنند تا خودرو در عبور از چنین مسیرهایی سواری نرم‌تری داشته و آسیب کمتری در مواجهه با این عوارض زمین داشته باشد.

ارتفاع‌بازی در خودرو‌های شاسی‌بلند نیز وجود دارد که معمولا از نوع افزایش ارتفاع است و درست در راستای کمک به عبور از مسیر‌های ناهموار انجام می‌شود.

اما انجام این کار در خودرو‌های سواری اهداف دیگری را دنبال می‌کند. ناگفته نماند که اگر افزایش ارتفاع در خودرو‌های بیابانی نیز به درستی صورت نگیرد، خطرات و هزینه‌های خاص خود را به همراه خواهد داشت.

رایج‌ترین و اشتباه‌ترین راه ممکن‌
رایج‌ترین روشی که برای کاهش ارتفاع خودرو در نظر گرفته می‌شود، بریدن و یا گرم‌کردن فنرهای لول آن است. در خودروها با سیستم تعلیق فنر لول، کمک‌فنر مسئول جذب ضربات و جلوگیری از بازی زیاد فنر در مواجهه با ناهمواری‌های مسیر است و قسمت اصلی جذب ضربه توسط فنر‌ها صورت می‌گیرد. سیستم تعلیق خودرو که از رینگ و تایر گرفته تا فنر و کمک را شامل می‌شود، توسط مهندسین این کار و با استفاده از پارامتر‌ها و فاکتور‌هایی چون نوع کاربری، وزن خودرو، تعداد سرنشینان، کلاس، قدرت پیشرانه و ... توسط برنامه‌های کامپیوتری و با دقت بسیار زیاد طراحی می‌شود. در این میان فنر‌ها به عنوان یک عضو اصلی دارای جنس، اندازه، بازه کاری و دیگر مشخصات مخصوص به خود هستند.

با بریدن چند حلقه فنر و کوتاه‌کردن آن، در واقع بازه کاری فنر تغییر می‌کند و در حقیقت تمامی محاسبات فنی مربوط به آن برهم می‌ریزد که متناسب با جنس و اندازه آن نخواهد بود و همین اتفاق، منجر به کاهش کارایی آن می‌شود. راه دیگری که در این میان برخی آن را در پیش می‌گیرند و به‌مراتب ضرر بیشتری از بریدن فنر دارد، گرم کردن فنر و کاهش ارتفاع آن است. به این ترتیب که فنر را در زیر خودرو آنقدر گرم می‌کنند تا با تغییر در ماهیت مولکولی جنس فلز سازنده فنر، جمع شده و ارتفاع اتومبیل پایین بیاید. در این صورت نیز باید بدانیم که هر چند فنر از نظر جنس آن تغییری نکرده است، اما تنش‌های گرمایی ایجاد شده، آن را ترد می‌کند که احتمال شکستن فنر را بالا می‌برد. همچنین چون فاصله لایه‌های فنر از حالت استاندارد آن کمتر شده است، در نیروی دریافتی آن اثر منفی خواهد گذاشت و حتی ممکن است به واسطه کمترشدن بازی فنر، در پستی و بلندی‌های مسیر، لایه‌های فنر به هم برخورد کنند و کلا فلسفه وجود فنر در خودرو از بین برود.

پس با این وجود تنها راهی که می‌تواند این خواسته را تامین کند و هزینه‌های جانبی و خطرات آن را به شدت بکاهد، استفاده از وسایل استاندارد آن مثل فنرهای اسپرت، کمک فنرهای اسپرت و تقویت‌شده، کیت‌های کاهش ارتفاع و رینگ و تایرهای با‌کیفیت است.

محاسن و معایب کلی کاهش ارتفاع‌
کاهش ارتفاع در خودرو‌های سواری در حالت کلی منجر به پایین آمدن مرکز ثقل و در نتیجه فرمان‌پذیری بهتر خودرو در مسیر می‌شود، اما اگر این کاهش ارتفاع به صورت اصولی و علمی صورت نگیرد، به خاطر کاهش بازه کاری مجموعه قطعات سیستم تعلیق و کم‌شدن بازی آنها، باعث افت کارایی این مجموعه می‌شود که به شدت از لذت رانندگی خواهد کاست. ضمن اینکه افزایش ضربات وارده به سیستم تعلیق و در نتیجه منتقل‌شدن بخش بیشتری از آنها به اتاق و شاسی منجر به بروز عیب‌هایی مثل به صدا افتادن اتاق و بخش‌های داخلی آن و همچنین بالا‌رفتن استهلاک قسمت‌های زیر‌بندی خودرو می‌شود.

این عمل معمولا با بهره‌گیری از رینگ‌های اسپرت به منظور افزایش زیبایی نیز همراه می‌شود. رینگ عضو مهمی در کارایی خودرو شامل شتاب‌گیری، ایمنی، کیفیت رانندگی و ... به حساب می‌آید و این در حالی است که کمتر کسی به آن توجه می‌کند.

رینگ‌های ارزان‌قیمت از آلیاژ‌های نامرغوب و سنگینی تولید می‌شوند که هم منجر به افزایش وزن خودرو می‌شوند و هم با وزن بالای خود، از شتاب‌گیری و دور گرفتن سریع چرخ‌ها جلوگیری می‌کنند.

ضمن اینکه در برخورد با موانع مسیر و پستی و بلندی‌های راه هم، این ضربات را به واسطه وزن بالای خود، به شدت به مجموعه سیستم تعلیق منتقل می‌کنند. ضمن اینکه این رینگ‌ها به همان علت نداشتن آلیاژ مناسب، در دراز‌مدت دارای تابیدگی و ترک‌های ریز می‌شوند که ایمنی خودرو را به عنوان تنها تکیه‌گاه خودرو‌ روی زمین به شدت تحت تنش قرار می‌دهند. همچنین اگر در این بین از رینگ‌هایی با آفست (اگر از روبه‌رو به یک رینگ نگاه کنیم و رینگ را با یک خط عمود به زمین به دو نصفه مساوی تقسیم کنیم، به فاصله این خط تا محلی که رینگ ‌روی کاسه چرخ و محور خودرو می‌نشیند، آفست یا فاق رینگ گفته می‌شود) نادرست استفاده شود،‌ هنگام چرخش فرمان، احتمال برخورد تایر به شاسی و یا لبه‌های گلگیر بسیار ممکن خواهد بود که در کنار افزایش استهلاک آن، در صورت پارگی تایر، خطرات زیادی را ممکن می‌شود. اما همان‌طور که گفته شد اگر این کار به صورت علمی و صحیح انجام شود، نه‌تنها باعث زیبا‌تر شدن خودرو می‌شود، بلکه می‌تواند هم فرمان‌پذیری را افزایش دهد و هم سواری بهتری را نصیب سرنشینان کند‌ اما ذکر یک نکته لازم و ضروری است که معمولا و آنچنان که دیده می‌شود، بازار خرید و فروش خودرو به اتومبیل‌هایی که دچار اینگونه تغییرات شده‌اند، روی خوشی نشان نمی‌دهد و از آنجا که اینگونه کارها اکثرا غیر‌اصولی صورت گرفته‌اند، خریداران در ذهن خود خرابی و هزینه‌های ناشی از آنها را مرور می‌کنند.

ضمن اینکه معمولا و البته کمی سلیقه‌ای نیز با این اعمال توسط پلیس مقابله می‌شود که خود دردسر‌های رفتن به پارکینگ، برگشتن به حالت استاندارد و هزینه‌های خود را دارد و همین دلایلی است که اکثر اینگونه خودرو‌ها بعد از مدتی به حالت استاندارد خود برمی‌گردند.

ناگفته نماند که کاهش نادرست ارتفاع خودرو به دلیل افزایش تنش‌های وارد بر سیستم تعلیق تاثیر منفی قابل توجهی بر مجموعه بلبرینگ چرخ‌ها و مجموعه پلوس وارد می‌کند.

رایج‌ترین روش‌های تغییر ارتفاع خودرو
برخی خودرو‌ها به صورت استاندارد دارای سیستم تعلیق نئوماتیک هستند. همچنین انواع مختلف این سیستم‌ها برای نصب‌ روی دیگر خودرو‌ها موجود است. با کمک این سیستم به‌راحتی می‌توان ارتفاع خودرو را تغییر داد.

خودرو‌های با سیستم‌های هیدرولیکی نیز می‌توانند از انواع با قابلیت تغییر ارتفاع باشند. این نوع سیستم تعلیق به واسطه وجود پمپ‌ها و وسایل لازم برای سیستم هیدرولیک دارای قیمت و هزینه‌های نگهداری بالا‌تری است. معمولا در خودرو‌های سواری این سیستم در همراهی با سیستم نئوماتیک است.

بریدن و یا کوتاه‌کردن فنر‌ها در خودرو‌های فنر لول یکی از راه‌های غیر‌علمی و غیر‌استاندارد در کم‌کردن ارتفاع خودرو است. همچنین در خودرو‌هایی که هدف مالک در آنها بالا رفتن ارتفاع خودرو است، باز هم تغییر در همین ناحیه صورت می‌گیرد.

خودرو‌های شاسی‌بلند معمولا دستخوش افزایش ارتفاع می‌شوند تا ابهت و کارایی خود را افزایش دهند. در این میان اگر سیستم فنر‌بندی از انواع تخت باشد که با بلند کردن گوشواره‌ها (محل اتصال فنر به شاسی) و همچنین بادگیری (افزایش قوس فنرها) دسته فنر‌ها این کار انجام می‌شود. در نمونه‌های دارای فنر‌های لول نیز با استفاده از تعویض فنر‌ها و کیت‌های افزایش ارتفاع این خواسته محقق می‌شود.

راه استاندارد کاهش و افزایش ارتفاع استفاده از کیت‌های مخصوص و همچنین انجام این تغییرات به صورت علمی و استاندارد است. معمولا در این کیت‌ها، مجموعه فنر‌ها، مندل‌ها، کمک فنر‌ها، گوشواره‌ها و ... به‌طور همزمان و متناسب با یکدیگرتغییر پیدا می‌کنند.

در خودرو‌هایی که سیستم تعلیق آنها از انواع تخت است، آوردن دسته فنر‌ها از زیر محور‌ها به روی محورها، یک راه افزایش ارتفاع است که دقیقا به اندازه قطر محور به ارتفاع خودرو می‌افزاید. در این نوع تغییر ارتفاع لازم است تا گوشواره‌ها تغییر پیدا کنند، فنر‌ها به منظور افزایش توانایی در دریافت ضربه‌ها، بادگیری شوند تا از حالت کاملا صاف خارج درآیند، میل فرمان برای دوری از گیج شدن فرمان اصلاح و بهینه شود، زاویه دیفرانسیل، پینیون و گاردان اصلاح شود و... .

کمک فنر دست‌ساز چیست؟
هنگام کاهش ارتفاع اتومبیل، یکی از قطعاتی که باید تعویض شود تا کیفیت رانندگی و هندلینگ خودرو دچار ضعف نشود، کمک فنر است. در اینگونه مواقع گفته می‌شود تا از کمک فنر‌های اسپرت که اندازه کوچک‌تری نسبت به نمونه استاندارد خودرو دارند، استفاده شود. اما برخی‌ مکانیک‌ها با استفاده از کمک فنر‌های فابریک و به جای اینکه هزینه خرید کمک فنر‌های اسپرت به مالک تحمیل شود، نمونه‌ای از کمک فنر‌های دست‌ساز را پیشنهاد می‌کنند. در این کمک فنر‌ها، میله وسطی کمک فنر کوتاه‌تر شده است و درون سیلندر کمک فنر را با روغن یا گریس با ویسکوزیته پایین که به قدر کافی روان باشد، پر می‌کنند. به این ترتیب کمک فنر به صورت هیدرولیکی تبدیل می‌شود که بر‌خلاف داشتن یک بازه کاری کم، اما عملکرد نرمی خواهد داشت. به این صورت با کاهش ارتفاع خودرو، کوبیدن‌های خودرو کمتر می‌شود و سواری نرم‌تری به دست خواهد آمد.