نقشه، در مهندسی، نمایش دقیقی از اجزای سازه ای و ساختار یک سیستم فنی است .این سیستم می تواند سازه های ساختمانی -مکانیکی- الکتریکی وحتی جغرافیایی - ژنتیکی و... باشد. اگرچه این تعریف صحیح است ولی بسیار کلی بوده و کافی نیست.برای بیان دقیق تر باید از زوایای فنی وعلمی مرتبط با این مقوله به ان نگریست.
برای ترسیم نقشه ها در هر مورد مهمترین کار انتخاب عاملی بنیادی بنام مقیاس است. بدون مقیاس، آنچه که رسم شود نقشه به معنای علمی و فنی و مهندسی نخواهد بود. هم چنین در ترسیم نقشه های فنی از ابزار و وسایلی استفاده می شود که هر یک کار برد خاصی دارد.
با توجه به اهمیت مقیاس تعریف مختصری از آن ارایه می دهیم:
وقتی طرحی فنی از ذهن کارشناس به روی کاغذ پیاده می شود در واقع اقدام به رسم نقشه شده است.از آنجا که نقشه ها معمولاً روی کاغذ هایی که با ابعاد استاندارد جهانی تعریف وتولید می شوند ترسیم می گردند لذا محدودیت هایی وجود دارند. بعنوان مثال :اگر قرار باشد نقشه یک راه یا ساختمان یا کوره ذوب فلزات ترسیم گردد نمی توان مشخصات و مختصات فنی واقعی آنها را که روی زمین احداث خواهند شد؛ ودر ابعاد کیلومتر یا دهها متر ارتفاع و صدها قطعه با احجام بزرگ می باشند عینا روی کاغذ رسم نمود.ترسیم نقشه با ابعاد واقعی وطبیعی طرح روی کاغذ امکان پذیر نیست.بنا براین از "مقیاس "استفاده می شود. مقیاس واحدی است که کسری که صورت ان :عدد: یک ومخرج ان عددی است که ارقام ان نمایانگر کوچک شدن ابعاد واقعی طرحی است که نقشه ان در دست تهیه است.هر چه مخرج کسر بزرکتر باشد اگرچه نقشه روی کاغذ کوچکتر خواهد شد اما نمایانگر بزرگی و عظمت طرح یا ابعاد واقعی موجود در طبیعت وروی زمین خواهد بود.
نقشههای جغرافیایی (مثل عکسهای ماهواره ای )در مقیاسهای کوچک مثل ۱:۱۰۰،۰۰۰ یا ۱:۱۰۰۰،۰۰۰ تهیه میشوندچرا که ابعاد طبیعی و واقعی کوهها- دشتها-شهره-کشورهاو...بزرگ وبر حسب کیلومتر وبالاتر هستندوترسیم انها روی کاغذ نقشه با ابعاد محدود وقابل حمل نیاز به اعداد بزرگ در مخرج کسری مقیاس دارد. در حالیکه نقشههای اجرایی که از روی آنها سازههای عمرانی معمولی پیاده و ساخته میشوند، در مقیاسهای بزرگتری مثل ۱:۱۰۰تا ۱:۵۰۰ (در پروزههای ساختمانی، سد و تونل و پل) و تا .۱:۱۰۰۰ و۱:۲۵۰۰تا:۱:۵۰۰۰ (نقشه ساخت راهها) تهیه میشوند.
نقشههای جغرافیایی بسته به مقیاسی که نیاز است از روشهای مختلفی چون نقشه برداری زمینی یا فتوگرامتری (تهیه نقشه ازطریق عکسهای هوایی یا ماه واره ای)تهیه میشوند..درپانویس به منابعی برای مطالعه وکسب اطلاعات بیشتر اشاره شده است.
در پروژههای عمرانی ابتدا یک نقشه دقیق از وضعیت منطقه(بوسیله نقشه برداری از عوارض طبیعی موجود) تهیه میشود که به آن نفشه توپوگرافی میگویند. تهیه این نقشه بر عهده یک اکیپ نقشهبرداری است. سپس بر روی آن طراحی انجام میشود. مثلاً طرح مسیر یا طرح سنتر لاین تونل یا طرح دیواره و تاج سدها که هر نقطهاز این طرحها روی نقشه دارای مختصات خاصی است. طراحی بر حسب مورد بر عهده مهندسان باتجربه و خبره میباشد.
مرحله بعد پیاده کردن جزییات نقشه، بر روی زمین با مقیاس واقعی است که این مرحله نیز توسط مهندسان نقشهبردار انجام میشود.باتوجه به ظهور ابزارهای نوین طراحی ساختمان به وسیله مدل سازی اطلاعات ساختمان بسیاری از نقشه های فنی اجرایی و چون ساخت هم اکنون از خروجی های مدل نهایی تهیشه شده که دارای کمترین تداخلات از جنبه های گوناگون هستند.
View More On Wikipedia.org